چند دهه پیش تغذیه گاوهای شیری با مکمل های چربی رایج نبود اما امروزه بطور چشمگیری به دلایل مختلف محبوبیت زیادی پیدا کرده است. اولین و اصلی ترین دلیل این است که چربی ها حاوی مقدار زیادی انرژی هستند. در مرحله شیردهی، گاوهای شیری به مقدار زیادی انرژی نیاز دارند و اگر نتوانند انرژی مورد نیاز روزانه خود را تامین کنند، اثرات نامطلوبی مانند کاهش وزن، کاهش میزان شیر و طول عمر کوتاه‌تر خواهند داشت. دلیل دوم این است که خوراکهای پرچرب در دسترس تر و مقرون به صرفه تر شده اند.
بنابراین، پودر چربی به عنوان یک منبع انرژی بسیار کارآمد برای گاوهای شیری در صنعت دامپروری می باشد . پودر چربی را می توان از انواع چربی های موجود گیاهی و حیوانی در دو نوع خالص و کلسیمی تهیه کرد. بهترین نوع پودر چربی، دارای 99% اسید چرب می باشد. درصد بالای اسید چرب در پودر چربی نشان دهنده ی تامین انرژی مناسب دام می باشد. از مزیت های پودر چربی در صنعت دامپروری میتوان افزایش تراکم انرژی جیره دام، افزایش شیر روزانه، افزایش درصد چربی شیر و بهبود در زایش و باروری دام اشاره کرد.
فواید و کاربرد پودر چربی در صنعت دامپروری
تاثیر پودر چربی در باروری دام
افزودن پودر چربی به جیره دام ممکن است پارامترهای باروری را از 2 طریق بهبود بخشد. اولی بهبود وضعیت انرژی گاو و دیگری تأثیر اسیدهای چرب بر سیستم غدد درون ریز دام است. افزودن چربی به جیره گاوهای شیری، منجر به افزایش سطح پروژسترون در خون می شود. پروژسترون که توسط کورپوس لوتئوم یا کیست جسم زرد سنتز می شود، به بقای جنین در رحم و به حفظ دوران آبستنی گاو و تامین غذا ی جنین نیز کمک می کند. بنابراین میتوان این گونه استدلال کرد افزودن پودر چربی به جیره دام با افزایش پروژسترون، بزرگتر شدن فولیکول تخمدان گاو و بهبود باروری دام مرتبط است.
اسید چرب (FA) در مکملهای چربی، به دلیل تأثیر مثبت آن بر باروری دام از اهمیت ویژهای برخوردار است .اسید لینولئیک یکی از عوامل اسید چرب است. به همین خاطر از اسید لینولئیک در مکملهای چربی و تهیهی نمک های کلسیم استفاده میشود.
افزایش عملکرد تولیدمثلی گاوهای گوشتی با پودر چربی
عملکرد تولیدمثلی گاوهای گوشتی تحت تأثیر انرژی دریافتی از جیره و وضعیت بدنی آنها است. چربی در خوراک دام باعث افزایش چگالی انرژی میشود و همچنین اضافه کردن مکمل چربی در زمان های مشخص شده در طول آبستنی گاو میتواند باعث ایجاد تاثیرات مثبت بر تولید مثل شود. گنجاندن مکمل چربی در اواخر 60 روز آبستنی گاو، می تواند در سرعت تولید مثل بعدی دام موثر باشد، در حالی که افزودن آن پس از زایش هیچ تاثیری بر بارداری بعدی ندارد. علاوه بر این، اگر چربی‌های سرشار از اسید لینولئیک (مانند روغن‌های موجود در دانه‌های روغنی) پس از زایش به خوراک گاو اضافه شود، ممکن است در عملکرد تولید مثلی مختل ایجاد شود. بنابراین باید از مصرف مکمل های چربی مدتی پس از زایش اجتناب شود.
گاوهایی که از جیره های پر علوفه استفاده می کنند، می توانند فقط مقدار محدودی چربی مصرف کنند. افزایش مقادیر چربی در خوراک دام منجر به کاهش هضم فیبر شکمبه می شود. بنابراین، مقدار چربی موجود در جیره های پر علوفه باید به 4 درصد محدود شود تا اطمینان حاصل شود که تأثیر منفی بر قابلیت هضم ندارد.
اثرات پودر چربی بر عملکرد گوساله نوزاد
توانایی گوساله برای تحمل دماهای سردتر در مدت کوتاهی پس از تولد می تواند تا حد زیادی بر بقای آن تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که گوساله‌هایی که از مادرانی که 60 روز قبل از زایش، مکملهای چربی دریافت کرده‌اند، نسبت به گوساله‌هایی که از گاوهای بدون مکمل چربی در خوراک به دنیا می‌آیند، بهتر به استرس سرما واکنش نشان می‌دهند و میزان بقای بالاتری دارند. اگر تولیدکنندگان انتظار دارند گوساله هایی در شرایط نامساعد جوی به دنیا بیاورند، افزودن چربی در خوراک گاوهای گوشتی 60 روز قبل از زایمان می تواند یک استراتژی موثر برای کمک به گوساله هایشان برای مقابله با اثرات نامطلوب جوی باشد.
اثرات پودر چربی بر مصرف خوراک و تولید شیر
در مرحله شیردهی، گاوهای شیری به انرژی زیادی نیاز دارند. اگر گاوهای شیری نتوانند انرژی مورد نیاز روزانه خود را در مرحله شیردهی برآورده کنند، اثرات نامطلوبی مانند کاهش وزن، کاهش میزان شیر تولیدی و طول عمر کوتاه‌تر خواهد داشت.
یک گاو شیری معمولی با وزن حدود 635 کیلوگرم و تولید 31 کیلوگرم شیر ( 3.6 درصد چربی و 3.3 درصد پروتئین) در روز، تقریباً به 33 میکروکالری انرژی خالص در روز برای شیردهی (NEL) نیاز دارد.
تحقیقات نشان داده است، افزودن چربی در مرحله اولیه شیردهی عملکرد تولیدمثلی را بهبود می بخشد و حتی ممکن است بروز کتوز را کاهش دهد. افزودن چربی به مخلوط غلات نیز ممکن است گرد و غبار این خوراک ها را کاهش دهد.
درصد چربی شیر نیز زمانی افزایش می یابد که مقدار توصیه شده پودرچربی به گاوهای شیری داده شود. با این اوصاف، مقدار زیادی چربی غیراشباع اثرات منفی مانند کاهش هضم فیبر یا درصد شیر چربی دارد.
تاثیر پودر چربی در شیر و اثرات متان
به طور کلی افزودن چربی در خوراک دام تولید شیر را در مقایسه با خوراک بدون چربی افزایش می دهد. در گاوها، افزایش تولید شیر با مصرف چربی یا نمک های کلسیم اسید چرب روغن پالم و زمانی که درجه اشباع بالاتر باشد مرتبط است. به نظر می رسد افزودن چربی به جیره نشخوارکنندگان راهی کارآمد و آسان برای کاهش تولید متان و در نتیجه کاهش اثرات منفی متان بر بهره وری انرژی باشد. با این حال، تأثیر چربی ها بر تولید متان ممکن است بسته به منبع چربی متفاوت باشد و ممکن است به هیدروژناسیون زیستی اسیدهای چرب غیراشباع در شکمبه و افزایش تولید اسید پروپیونیک و جلوگیری از فعالیت تک یاخته ها نسبت داده شود.
پودر چربی ، اسیدهای چرب ضروری از جمله اسید لینولئیک و اسید آراشیدونیک را برای دام فراهم می کند که می تواند در متابولیسم و تولید مثل آن ها تاثیرات مثبتی داشته باشد. مقداری از انرژی موجود در جیره دام به دلیل تخمیر شدید به صورت گاز متان از دسترس دام خارج می شود. این گاز از طریق جذب از دیواره شکمبه ، از راه دستگاه تنفس و یا آروغ زدن دفع می شود که خود این امر علاوه براتلاف انرژی غذا به صورت گاز متان منجر به کار اضافی عملکرد هاضمه و دستگاه تنفس برای دفع این گاز ها می شود .
بنابراین افزودن پودر چربی به جیره نشخوارکنندگان راهی موثر برای کاهش تولید متان و در نتیجه کاهش اثرات منفی متان بر بهره وری انرژی و در نتیجه منجر به کاهش مجموع اسیدهای چرب فرار شده و ممانعت از تولید گاز متان در شکمبه می شود.
افزایش تراکم انرژی جیره
اضافه کردن پودر چربی در جیره دام باعث بیشتر شدن تراکم انرژی جیره می شود . به عنوان مثال گاوهای پر تولید و یا گاوهایی که در شرایط استرسها ی محیطی (استرس گرمایی) نگه داری و مراقبت می شوند، نیاز به کالری و انرژی خالص بیشتری برای تولید شیر دارند که برای جبران آن می توان از پودر چربی استفاده کرد .
پودر چربی خالص (پالم) چیست؟
پودر چربی پالم از بخش های انتخابی روغن پالم (چربی گیاهی خالص) بدون اسید چرب ترانس، غنی از C-16 (اسید پالمیتیک) ساخته شده است که برای گاوهای شیری بسیار مفید است. این یک کنسانتره از انرژی غیرقابل هضم شکمبه است. هیچ تاثیری بر میکروارگانیسم های شکمبه و یا تداخلی با فعالیت شکمبه گاو ندارد. این یک پودر/گرانول با جریان آزاد با بالاترین کیفیت چربی گیاهی با حداقل نقطه ذوب 56 درجه سانتیگراد است.
پودر چربی پالم به راحتی از شکمبه عبور می کند و به دلیل نقطه ذوب بالای آن در قسمت پایین روده هضم می شود. از این رو به آن چربی بای پس شکمبه می گویند که به عنوان چربی محافظت شده شکمبه نیز شناخته می شود. انرژی با حداکثر بهره وری و بدون هیچ گونه هدر رفتن استفاده می شود. پودر چربی پالم در کاهش خطر کتوز، افزایش کیفیت گوشت گاو، افزایش وزن دام، بهبود درصد چربی و کیفیت شیر، کاهش اثرات استرس گرمایی، افزایش باروری، و طول عمر و کوتاه شدن فاصله زایمان تاثیر زیادی دارد.
تفاوت پودر چربی خالص با پودر چربی کلسیمی چیست؟
از وجه تمایز های پودر چربی خالص با پودر چربی کلسیمی می توان به درصد چربی، قابلیت هضم آن در دستگاه گوارش دام درصد اسیدهای چرب غیر اشباع اشاره کرد.
پودر چربی خالص حاوی 99.5 درصد چربی و پودر چربی کلسیمی حاوی 85 درصد چربی است . یکی دیگر از وجه تمایزهای این دو نوع پودر چربی قابلیت هضم آن در دستگاه گوارش دام است که پودر چربی خالص قابلیت هضم پایین تری نسبت به پودر چربی های کلسیمی دارد.
و اما آخرین تفاوت این دو نوع پودر چربی در درصد اسیدهای چرب غیر اشباع می باشد. بنابراین میتوان گفت اکثر پودر چربی های کلسیمی حاوی درصد بالاتری از اسید های چرب غیر اشباع می باشد که باعث بهبود عملکرد تولیدمثلی شده و قابلیت هضم بالاتری دارند. اما درصد چربی های غیراشباع در پودر چربی های خالص حداکثر ۵ تا ۱۰ درصد بوده و اکثر اسیدهای چرب اشباع و اسید پالمتیک هستند.
دانستی های جالب درباره ی پودر چربی برای جیره دام
هنگام استفاده از پودر چربی در جیره دام برای اولین بار، گاوها باید زمان کافی داشته باشند تا به آرامی با جیره جدید سازگار شوند.
محتوای پودر چربی می تواند بین تولید کنندگان این محصول متفاوت باشد. خریدار باید همیشه محتوای مکمل چربی را تجزیه و تحلیل کند تا مطمئن شود مطابق با استانداردها است.
کیفیت پودر چربی می تواند بر عملکرد دام تأثیر بگذارد. منظور از کیفیت میزان رطوبت، ناخالصی ها و ترکیبات سمی در پودر چربی است. پودر چربی‌هایی که کیفیت پایین‌تری دارند می‌توانند تأثیر منفی بر خوش‌خوراکی و مصرف جیره دام داشته باشند.
نوع چربی اضافه شده به جیره گاو شیری باید به شکلی باشد که بتوان به راحتی و به صرفه در سیستم جیره دام از آن استفاده کرد.
عامل دیگری که باید در نظر گرفت میزان استفاده از پودر چربی در جیره دام است. با افزایش سطح چربی در جیره دام، هضم روده و جذب چربی کاهش می یابد. علاوه بر این، منجر به کاهش مصرف ماده خشک شود و بر عملکرد دام تأثیر منفی می گذارد. به این دلایل، سطح مکمل چربی در پایان جیره دام نباید از 6 درصد تجاوز کند.